FOSİLLER VE KAYAÇLAR

Fosiller, tortul kayaçlar içinde uzun bir sürede oluşurlar.

Üç ana kayaç türünden (tortul kayaçlar, magmatik kayaçlar, metomorfik kayaçlar ya da Başkalaşım kayaçları) biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde çok görülen kayaçlardır ve Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örnek olabilirler. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalara (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.
Tortul kayaçlar dört değişik şekilde oluşabilirler:

• erozyona uğramış diğer kayaçların çökelmeleriyle (bunlara kırıntılı (klastik) tortul kayaçlar da denir),
• tortuların birikmesi ve sağlamlaşması ile,
• biyolojik aktivitelerin sonucu oluşan tortulların depolanması ile ve
• eriyiklerden çökelmesi sonucu ile.

Tortul kayaçların oluşmasında dört önemli süreç vardır. Bunlar erozyon, taşınma, birikme ve sıkışmadır.
Oluşumları Yeryüzünde yüzeylenmiş magmatik kayaçlar, iklim olayları ve çeşitli dış etkenlerlerle (akarsu, sel suları, rüzgarlar vb.) karşılaştıklarında zamanla parçalanarak çözülürler. Bu şekilde dağılan küçük parçalar yine çeşitli dış etkenlerle taşınarak çukur olan göl ve deniz sahalarında birikir ve buralarda sıkışmaya uğrarlar. Bu şekilde tortullanıp sıkışan küçük parçalar tortul kayaçları oluştururlar.
Önemli tortul kayaç örnekleri

• Alacalı
• Antrasit
• Arduvaz
• Arjilit
• Arkoz
• Artık Kil
• Bantlı Kil
• Beyaz Boksit
• Bitümlü Şist
• Boksit
• Boksitli Kil
• Breş
• Çakmaktaşı
• Çört
• Değirmentaşı
• Diatomit
• Dolomit
• Ekvatoral Kırmızı Kil
• Falün
• Fosil Kum
• Gayzerit
• Gez
• Grovak
• Hornştayn
• Haüyn
• Jasp
• Jasperoid
• Jips
• Kalker
• Kalker Tüfü
• Kalkerli Molas
• Kalseduan
• Kaolen
• Karnöy
• Kayatuzu
• Kırmızı Boksit
• Kil
• Killi Kalker
• Kireçtaşı
• Kum
• Kumlu Kalker
• Kumlu Kil
• Kumtaşı
• Kuvarslı Kalker
• Linyit
• Maçinyo
• Marlit
• Marn
• Melinit
• Mercanlı Kalker
• Milonit
• Molas
• Monojenik Breş
• Moren
• Sinerit
• Şay
• Tebeşir
• Tonştayn
• Tortul Kuvarsit
• Traverten Kalkeri
• Turba
• Verrukano
• Yapıcı Kalker
• Yumuşak Kalker
• Zayıflamış Alüvyon